Gevelsteen 'Sinter Claes'

Al in 1564 draagt het pand op De Dam de naam van Sinter Claes

De gevelsteen is al eeuwenoud. Al in 1564 wordt het pand naar Sinter Claes vernoemd; Begin 17de eeuw zou het uithangbord plaatsmaken voor de gevelsteen. Op diverse geschilderde en getekende Damgezichten zijn pand en steen herkenbaar. Deze (zij)gevel kwam overigens pas in 1567 aan de Dam te liggen. Vanwege de voorgenomen bouw van het Waaggebouw werden de huizen ten noorden van de Dam tussen Nieuwendijk en Damrak afgebroken, en stonden de panden aan de noordzijde van de toenmalige Watersteeg ineens aan de Dam. 

Bij alle verbouwingen en vernieuwingen kreeg het reliëf steeds weer een plek in de gevel. Zo ook in 1934, bij de bouw van het huidige hoekpand.

1633

Opmerking: Op Adriaan van Nieuwlands schilderij (1633), ‘Ommegank der Leprozen op Copperties maendag opgehouden in ‘t jaar 1604, is een ovaal bord te zien dat aan ijzeren stang van het huis hoek Dam/Damrak hangt. Hierop staat Sinterklaas met een tobbe met drie kinderen. al in 1564 heete het huis ‘Thuys genaempt Sinter Claes’. In dit huis verkocht men ham, spek en worst.

Pand: Sinter Claes

Bron afbeeldingen: www.amsterdamsegevelstenen.nl

Afb. 1: Al in 1564 wordt het pand naar Sinter Claes vernoemd; begin 17de eeuw zou het uithangsbord plaatsmaken voor de gevelsteen.
Afb. 2: Op diverse geschilderde en getekende Damgezichten zijn de pand en steen herkenbaar. (Detail schilderij Isaac Oudewater, 1782)

1811 - Intocht van Napoleon in Amsterdam

1890 - Café De Bisschop

Bron foto: Stadsarchief Amsterdam - www.amsterdam.nl

*De gevelsteen

Hij staat, van steen gehouwen, op den Dam in den zijmuur van het hoekhuis aan het Damrak. Wij zien er Sint Nikolaas in zijn bisschoppelijk gewaad, met den kromstaf in de hand, en naast hem een tobbe met drie naakte kinderen, terwijlhet onderschrift luidt; SINTERCLAES. Die oude steen met zijn onderschrift geeft mij aanleiding tot een’ tweetal opmerkingen; — de eene omtrent den naam Sinterclaes, — de andere omtrent die tobbe met naakte kinderen. Sinterclaes of Sinter Nyklaes houden velen welligt voor plat-Amsterdamsch; anderen zullen er welligt een eigenaardigheid in herkennen van dat stedelijk soloecisme, dat onder de vijl der beschaving al meer en meer te loor gaat; — »mal-Hollandsch" zou Breero zeggen, maar wij ruilen voor zijn »mal-Hollandsch” graag heel veel »wijs-Hollandsch” van onzen tjd! Ons Sinterclaes is geen »Amsterdams” en geen »Haachs,” geen‘»Delfs” en geen »Layts,” ’t is geen »Updams” en geen »Munckedams,” geen »Broecx” en geen »Raarops“ zelfs, — ’t is Hollandsch, goed en zuiver oud Hollandsch — ’t Is Sint her claes (zoo schreef men in de 140 eeuw), en dit her is Heer, derhalve: Heilige Heer Klaas! Men gaf toen den_engelen en heiligen, even als den ridders en pastoors, den titel van Heer vóór hun naam.

*Hoe kwam de steen daar te staan?

Op den Dam was onze oude Sinterklaasmarkt. Elke markt stond van
ouds onder bjzondere bescherming, het zij van den keizer, het zij van
den patroon. Daar nu de keizer zich met onzen Dam niet bemoeide,
zoo had Sinterklaas die taak op zich genomen; en dus stond, als zigt
baar bewijs voor de gemeente, dat de heilige heer Klaas de bescherm
geest der markt was, waar zjne zoete gaven verkocht werden, zijn beeld aan den hoek. Wat hebben onze voorvaderen, in vervlogen eeuwen, daar al‘genot gesmaakt, als er de kramen met vergulde koek en klaasjes stonden, en het feest duurde tot laat in den nacht!

Bron teksten (*) 'De gevelsteen' / 'Hoe kwam de steen daar te staan' uit: Amstelodamiana, J. Ter Gouw, 1874. klik hier voor de digitale versie!

Opknapbeurt

In oktober 2004 kreeg de bekende gevelsteen met de beeltenis van Sint-Nicolaas in de Damgevel van het hoekpand Damrak/Dam een grote opknapbeurt. Het fraai gehakte reliëf had in de loop der jaren meerdere keren een nieuw verfje gekregen, maar bij de laatste schilderbeurt was er iets misgegaan: 'Sinter Claes' droeg nu een totaal verkeerd kostuum. De schilder had, toen hij toch met rood voor de mantel bezig was, ook maar het superplie - het korte witte koorhemd met geplooide mouwen - in die kleur meegenomen. En dat niet alleen. De bovenkant van de mantel met de brede sluiting was met goudverf behandeld. En de totale voor- en achtergrond van de gevelsteen had nu hardblauwe kleur, alleen het kerkje rechts was gespaard gebleven. Deze misstap is inmiddels rechtgezet. Beeldhouwer Jan Hilbers heeft de kindervriend weer in het juiste pak gestoken. Over de lange witte albe - het koorhemd - draagt hij nu een crèmekleurige superplie en de mantel is helemaal rood, met slechts een gouden sluiting. Van de houten staf is alleen nog de krul goud gekleurd. De goedheiligman staat afgetekend in een open nis met uitzicht op een heuvellandschap met kerkje en doet zijn goede werken door de kinderen in de tobbe weer tot leven te wekken met een zegenend gebaar. Het ongelukkige drietal was gedood en ingezouten door de waard van een herberg die ze wilde verwerken in zijn gerechten, zo wil het volksverhaal.

Auteur: Onno Boers

Bron teksten: www.onsamsterdam.nl (2009)

Gevelsteen vóór en na de restauratie

Bron afbeeldingen: www.amsterdamsegevelstenen.nl

Het huidige pand op de hoek Dam/Damrak

Een ontwerp van Jan Gratama uit 1934

Verwijzing pagina's