Chocoladeletter 

Jippo (1980)

Geschiedenis van de chocoladeletter

(1) De fabrieksmatige productie van chocoladeletters begon rond het einde van de 19e eeuw.

In het in 1899 verschenen ‘Woordenschat’ met door Taco H. de Beer en Dr. E. Laurillard verzamelde verklaringen van woorden en uitdrukkingen staat onder het lemma chocolade-letters: ‘grote, lange, zwarte letters, waarmede de naam van een artist of leverancier op aanplakbiljet, affiche enz. staat uitgedruct’. Blijkbaar was de chocoladeletter rond de eeuwwisseling al zo’n vertrouwde verschijning dat het een typografisch begrip was geworden.

De archetypische chocoladeletter is een Egyptienne. Deze letter heeft zware en grote schreven, geen dunne stukken en is daardoor minder kwetsbaar. Volgens letterontwerper Gerard Unger was de Egyptienne tijdens de industriële revolutie populair en destijds daarom een voor de hand liggende keuze

Tot de jaren dertig was volgens Unger ook de bamboeletter populair, een schreefloze letter met knikken. Deze vaak mooi gedecoreerde letters worden nog verkocht door banketbakkers.

Vroeger werden letters gegoten in metalen vormen Een van de belangrijkste leveranciers van de ijzeren gietvormen was de Vormenfabriek in Tilburg. Tegenwoordig zijn de vormen van kunststof.

De Egyptienne is nog steeds de chocoladeletter, al maakte Droste zijn klassieke letters vorig jaar wat ronder: ‘net iets lekkerder in de mond’. Verkade probeerde het een paar jaar geleden met een digitale chocoladeletter, maar deze moderne variant wordt inmiddels al niet meer gemaakt. Theo Kalf van het Verkademuseum weet wel waarom: “De digitale letter had breekrandjes, zodat je er makkelijk stukken af kon breken. Ik heb liever een gewone letter. Als je daar een stukje afbreekt is dat altijd net iets groter dan je bedoelde”.

In België wordt wel het sinterklaasfeest gevierd, maar is het geen gebruik om chocoladeletters te geven. Chocoladeletters worden volgens Gerard Unger ook in Duitsland en Oostenrijk gemaakt. “Deze gespoten letters worden daar rond oudjaar, Silvesterabend, verkocht.”

Lang voor de chocoladeletters bestonden in Nederland al koekletters en natuurlijk banketletters. In een gedicht uit 1857 van J.J. Goeverneur krijgt kleine Jan ‘zijn naam J.A.N. heel in banket’. Ook is er voor hem een ‘cigaar van chocola’, maar geen chocoladeletter. Koekletters kamen al voor op eetstillevens uit de zestiende en zeventiende eeuw. Verkade maakte tijdens de Tweede Wereldoorlog bij gebrek aan chocola letters van taaitaai.

De traditie van eetbare letters kunnen teruggrijpen op het gebruik op middeleeuwse kloosterscholen leerlingen te leren schrijven met behulp van losse letters van brooddeeg, die als beloning mochten worden opgegeten. Een andere verklaring die Booy aanvoert is de gewoonte uit de negentiende eeuw om sinterklaasgeschenken met een laken te bedekken met daarop de beginletter van het kind, gemaakt van brooddeeg.

Opmerking:

In de zeventiende eeuw was er al sprake van deeg / snoepletters die gebruikt werden bij de geschenken van Sint Nicolaas.

Voor meer informatie over de letters in de 17de eeuw, klik hier

De M is de meest verkochte chocoladeletter, want het is de M van Moeder en Mama. Vermoedelijk is er ook hebzucht in het spel Hoewel alle letters echt even zwaar zijn, lijkt de M toch groter. In de jaren vijftig werd de J nog het best verkocht. Volgens een in 1959 verschenen artikel van G. W. Ovink in het blad Delta had dat vooral te maken met de grote populariteit van voornamen als Jan, Johannes, Jaap en al hun varianten. Na de J kwam destijds de M sterk opzetten. Volgens Ovink had die populariteit te maken met de geboorte van de prinsessen Margriet en Marijke

Behalve de M worden tegenwoordig ook de S van Sint en de P, van Piet en Papa, goed verkocht. Bij Droste deed de R het vorig jaar ook heel goed. Commercieel directeur Henk Bijma: ‘We houden elk jaar wel in de gaten wat de letters doen. Zo hielden we vorig jaar heel veel over van de G, dus daar hebben we er dit jaar minder van gemaakt.”

Naar schatting produceren de chocoladefabrieken jaarlijks 12 tot 14 miljoen chocoladeletters. Zestig tot zeventig procent is melkchocolade. Alleen al bij Droste in Vaassen worden jaarlijks zo’n 3,5 miljoen chocoladeletters gemaakt. Droste verkoopt alleen maar Droste-letters, maar bij Baronie-De Heer in Alphen aan den Rijn worden ook letters voor derden, zogenoemde private-Iabels, gemaakt.

Binnen een gewichtsklasse zijn alle letters even zwaar, al willen sommige ontvangers daar maar moeilijk aan. Om op hetzelfde gewicht te komen worden bijvoorbeeld bij een T de stokken dikker gemaakt dan bij de M. Een I zou veel te lomp uitvallen, reden voor de meeste fabrikanten om deze letter maar uit het assortiment te laten. Baronie / De Heer lost dit probleem op door in één doos twee I’s te verpakken.

De meeste fabrikanten maken niet het complete alfabet. Zo laat Droste behalve de I ook de U, X, Y en Z weg. Henk Bijma: “Over die Y heb ik wel eens ruzie met mijn vrouw, want die heet Yvonne. Ik denk daarom dat we de Y wel als eerstvolgende letter aan het assortiment toe zullen voegen.” Bij Albert Heijn is wel het gehele alfabet te koop. Baronie/De Heer levert alleen complete alfabetten aan derden.

De K, de L en de T breken bij Droste het vaakst in de vorm. De stokken zitten bij deze letters slechts op één punt aan elkaar vast.

De ribbeltjes op de letters zijn niet puur voor de decoratie. Hierdoor lossen de letters makkelijker uit de vorm. Ook maskeren de ribbeltjes koelvlekken en beschadigingen op het chocoladeoppervlak.

(2) Jaarlijks kopen de Nederlanders zo'n 22 miljoen chocoladeletters. Zo'n 80 procent van de letters is van melkchocolade, 12 procent is puur en 8 procent is witte chocolade. Sinds een aantal jaren hebben ook kinderen als Quirine en Zoë hun eigen letter. Begin deze eeuw weigerden veel producenten nog letters als de Q, X en Y te maken omdat er te weinig vraag naar was. Maar het schrijven van boze brieven heeft er uiteindelijk mede voor gezorgd dat bijna alle (huis)merken nu het hele alfabet beschikbaar hebben.

Bron (1): Het Parool van 14 november 1998 - www.chocoladeletter.net / (2): 5 december 2015 - www.nos.nl

Chocoladeletter mallen / vormen

Illustraties - Chocoladeletter(doosje)

Afb. 1: 1921, Boek 'Verteluurtje' - Bron www.oudejeugdboeken.nl / Afb. 2: Jr. 50/60, 'St. Nicolaas en kerst liederen kleurboek - Verzamelaar B Afb. 3: 196? - Schoolboekje 'Spontaan spreken / Vrij Verwerken' (3de druk) / Afb. 4: 196? - Schoolboekje 'Ans en Hans' (4) / Afb. 5 en 6: Jr. 60, 'St. Nicolaasboekje' / Afb. 7: Jr. 50, Boek 'Rondom december' - Verzamelaar B 

Sinterklaaspapier - Chocoladeletter

Tip! - Chocoladeletter moet je NIET in de koelkast bewaren

Chocoladeletters kunt u het beste bewaren in een droge ruimte met een temperatuur rond de 18 graden. Het is een misverstand dat ze bewaard moeten worden in de koelkast. Omdat een koelkast vochtig is, zal dit de letter beïnvloeden. Dit heeft een negatief effect op de geur, het uiterlijk en vooral op de smaak.

Verwijzing chocoladeletter pagina

Verwijzing chocoladeletter merk pagina's 

Verwijzing verzameling chocoladeletter pagina's 

Action / Big Bazar - Albert Heijn - Aldi / Lidl 

Baronie - C1000 - De Heer - Jamin - Jumbo - Kruidvat / Trekpleister - Luxe doosjes - Plus - Super - Supermarkten - Vintage - V&D